سامانه دفاع هوایی پـاتریوت

 

همگام با سرعت تکنولوژی در صنایع نظامی هوایی که به جنگنده ها و بمب افکنها، قابلیتهای خیره کننده ای بخشیده است که در همه فصول و در هر شرائط آب و هوایی قادرند بدور از چشم رادارها عملیات کنند و کاملا نامرئی از کارزار بگریزند و همچنین نسل جدید موشکها که در ارتفاع کم به سمت هدف هدایت میشوند و به همین دلیل رادارها، ناتوان از شناسایی آن هستند نیاز به پیشرفتهای چشمگیر دفاعی برای داشتن دست بالا در نبردها به شدت احساس میشود و بدلیل اینکه موشکها حتی قادرند در مقیاس وسیعی از نقطه نظر کمیت شلیک شوند، سامانه های دفاع هوایی هوشمند و مجهز به رادارهای بسیار قوی که توانایی مانیتورینگ و انهدام چندین هدف را به طور همزمان دارا باشند کمترین تسلیحات مورد نیاز یک نیروی نظامی با قدرت بازدارندگی استراتژیک است که این مهم توسط قدرتهای نظامی برتر جهان، همواره مورد توجه بوده و از کارخانجات تسلیحاتی، درخواست سامانه های جدید با قابلیت های فراوان و در عین حال مخفی ماندن اسرار آن از رقبا را داشته اند. در همین راستا سامانه های توانا و هوشمندی توسط کشورهای صاحب تکنولوژی نظامی  پا به عرصه وجود گذاشته اند که از مهمترین آنها میتوان به سامانه دفاع هوایی S300 محصول روسیه، سامانه دفاع هوایی گنبد آهنین محصول اسرائیل و سامانه فوق العاده هوشمند پـاتریوت محصول ایالات متحده آمریکا اشاره کرد که در این مطلب از سایت نگارستان به سامانه دفاع هوایی پـاتریوت میپردازیم.

سامانه دفاع هوایی پـاتریوت،یک سیستم دفاع هوایی موشکی هدایت شونده و فوق العاده قدرتمند و هوشمند است که توانایی مقابله با موشک های بالستیک تاکتیکی،موشک های کروز و هواپیماهای پیشرفته را در تمامی شرایط آب و هوایی ودر هر ارتفاعی داراست. ویژگیهای کلیدی سیستم پـاتریوت، رادار مرکب چندکاره،هدایت تعقیب از طریق موشک،نرم افزار مدرن و همچنین عملکرد خودکار گسترده است. موشک پـاتریوت، یا (MIM-104) محصول مشترک کمپانی ریتیون در ماساچوسف و شعبه موشک ها وکنترل آتش کمپانی لاکهید مارتین  در فلوریدا است. علاوه بر ایالات متحده  کشورهای آلمان،یونان،اسرائیل ،ژاپن،کویت،هلند،عربستان سعودی،تایوان و مصر نیز مجهز به این سیستم دفاع موشکی توانمند هستند که به تازگی کشورهای امارات و قطر در سطحی گسترده به این سامانه مجهز شده اند. در حالیکه کویت به شکل قابل توجهی بر موجودی زرادخانه خود افزوده است. نسل جدید سامانه دفاع موشکی پـاتریوت یعنی PAC-3 و موشک های با هدایت پیشرفته تر به طور گسترده در عملیات تهاجم به عراق یا عملیات طوفان صحرا شرکت داشته و با استقرار در کویت، عربستان و اسرائیل موفق به از بین بردن تعداد قابل توجهی از موشک های عراقی شد. اما نقطه عطف تاثیرگذاری خیره کننده  این سامانه زمانی بود که عراق تلاش کرد در بین نیروهای ائتلاف اختلاف ایجاد كند و موشكهای اسكاد را به سمت اسرائیل و ریاض (عربستان سعودی) شلیك كرد. وی امیدوار بود كه با پیوستن اسرائیل به صف نیروهای ائتلاف،شكافی را در بین كشورهای عرب ائتلاف ایجاد كند. زیرا بسیاری از کشورهای عربی، اسرائیل را به رسمت نمی‏شناختند. اسرائیل موشكهای هسته‏ای خود را برای پاسخ‏دهی به عراق، آماده‏‎ شلیك كرد، زیرا بنابه مشاهدات ماهواره ‏های جاسوسی، اطلاعات مهمی از آماده‏ سازی موشك های عراق با گازهای شیمیایی دیده شده بود. ژنرال شوارتسكوف، شماری از بهترین نیروهای تكاور آمریكایی را به همراه تكاوران بریتانیایی به منظور شناسایی و نابودی محل و پایگاه های موشك های اسكاد، مامور كرد. اما مهمترین دلیلی كه باعث شد اسرائیل در جنگ خویشتن‏داری نشان دهد،ارسال موشكهای Mim-104 پـاتریوت به اسرائیل بود. پـاتریوت ها، 60% اسكادها را در عربستان سعودی و 40% را در اسرائیل ساقط كردند.

موشک پـاتریوت مجهز به سیستم هدایت تعقیب از طریق موشک (TVM) بوده و در دستورهای اصلاحی،سمت دقیق مرکز کنترل درگیری متحرک به سیستم هدایت ارسال می شود. سیستم هدف یابی در این موشک هدف را در مرحله پایانی پرواز موشک به سوی آن یافته وداده ها را از طریق Downlink (مسیر انتقال سیگنال از پرنده به زمین)سیستم TVM و رادارزمینی به مرکز کنترل درگیری متحرک جهت محاسبات اصلاح نهایی مسیر موشک ارسال می کند ودستورات اصلاح مسیر از طریق Uplink (مسیر انتقال سیگنال از زمین به پرنده) به هدایت ردگیری موشک ارسال می گردد. قابل ذکر است یک سرجنگی با قدرت انفجاری بالا به وزن 90 کیلوگرم نیز در بخش هدایت نهایی قرار دارد. برد این موشک 70 کیلو متر و حداکثر ارتفاع بیش از 24 کیلومتر می باشد. حداقل زمان پرواز موشک نیز از دو بخش زمان مسطح شدن در کمتر از 9 ثانیه و حداکثر زمان پرواز در حدود 4/3 دقیقه تشکیل یافته است.

 کمپانی ریتیون برنامه ارتقای سیستم دفاع موشکی Patriot PAC-2 را تا سطح Guidanced Enhanced missile یا GEM+ به اجرا در آورد. ناگفته نماند موشکGEM+ توانایی دفاع در برابر موشک های هوا- تنفس، کروز بالستیک راداراست. اولین موشک های بهسازی شده در نوامبر سال 2002 به ارتش ایالات متحده تحویل داده شده اند و تا کنون از 376 موشک که قرار است مورد ارتقا و بهسازی قرار بگیرد حدود 230 موشک عملیاتی هستند.

 مدل Patriot Advanced Capabilit) PAC-3) با توانایی های پیشرفته، بعنوان مهمترین برنامه بهسازی و ارتقای سیستم دفاع موشکی پـاتریوت شناخته می شود. موشک پـاتریوت PAC-3 موثر بودن علیه اهداف تاکتیکی مانند موشک های بالستیک و کروز را با استفاده از تکنولوژی پیشرفته hit-kill (برخورد مستقیم بدنه به بدنه موشک به هدف) افزایش داده است. قابل ذکر است که سیستم هدایت موشک تخریب هدف را با انرژی جنبشی ناشی از برخورد به هدف از دماغه موشک امکان پذیر می سازد. برای مقایسه نیز قابل ذکر است که پرتاب کننده PAC-3 ظرفیت شش موشک را دارد و دردر حالی که PAC-2   ظرفیت فقط چهار موشک رادارد.PAC-3 در اواخر سال 1999 وارد مرحله تولید کم تعداد اولیه شد و تا سپتامبر 2001 تعداد 92 فروند از این سیستم ها تحویل داده شده اند. قرارداد تحویل 88 فروند در دسامبر سال 2002 و 12 فروند دیگر در مارس 2003 امضا شد و متعاقبا این موشک ها در مارس و آوریل 2003 در عملیات تهاجم به عراق شرکت داده شدند. در فوریه 2004 لاکهید مارتین سفارشی مبنی بر تحویل 159 فروند سیستم PAC-3 که شامل 22 جایگزین برای موشک های شلیک شده در عراق نیز بود دریافت کرد که تا اواخر سال 2006 تحویل خواهند شد. یک شفارش 156 فروندی نیز در فوریه 2005 داده شده است که از این تعداد 32 فروند برای هلند و 16 فروند برای ژاپن است. امکان تحویل این موشک ها به کره جنوبی و تایوان وآلمان نیز وجود دارد.

 

ایستگاه پرتاب M901

ایستگاه M-901 موشک های پـاتریوت را حمل ونشانگیری و شلیک می کند. هر کدام از این پرتاب کننده ها مجهز به چهار موشک هستند. این پرتاب کننده ها ارتباط خود را از طریق باند VHF یا خط ارتباط داده ای فیبر نوری با ایستگاه کنترل درگیری ارتباط قبل از شلیک و همچنین مرحله هدایت آتش برقرار می سازد.

 

 

ایستگاه کنترل درگیری

ایستگاه کنترل درگیری AN/MSQ-104 تنها بخشی از واحد آتش پـاتریوت بوده که تحت نظارت مستقیم کاربر (انسان) است. ایستگاه کنترل درگیری امکان ارتباط با ایستگاه پرتاب واحدهای دیگر آتشبار پـاتریوت و بالاخره مراکز بالاتر فرماندهی را دارد. سه کاربر در این ایستگاه کنترل حضور داشته که دارای دو صفحه فرمان (کنسول) و یک ایستگاه ارتباطات با سه ترمینال رله رادیویی هستند. کامپیوتر کنترل تسلیحات دیجیتال نیز در کنار ترمینال های ارتباط  داده ای VHF قرار گرفته است.

رادار

رادار مرکب AN/MPQ-53 وظیفه جستجو،کشف،ردگیری،شناسایی و ردگیری خود موشک و هدایت و همچنین عملکرد اقدامات متقابل ضد ضدالکترونیکی(ECCM) رابرعهده میگیرد. باید اضافه شود که برد این سیستم راداری حدود 100 کیلومتر بوده و ظرفیت ردگیری 100 هدف مختلف وهدایت 9 موشک را به طور همزمان دارد.رادارهای ارتش ایالات متحده توسط ریتیون بهسازی شده اند که این کیت ارتقائ و بهسازی قدرت بیشتری برای رادارو اضافه شدن توانایی باند وسیع که در نهایت موجب بهبود تشخیص هدف می شود را به دنبال داشته است.

 

 

درگیری با هدف

درگیری با هدف می تواند در سه حالت دستی و نیمه خودکار و تمام خودکار انجام پذیرد.زمانی که تصمیم برای درگیری با هدف گرفته می شود ایستگاه کنترل درگیری سکو یا سکوی های پرتاب را انتخاب کرده و داده های قبل از پرتاب به موشک انتخاب شده ارسال می شود. بعداز پرتاب رادار مذکور موشک را زیر نظر خود گرفته و دستورات و Downlink مربوط به TVM امکان نظارت بر موشک را ایجاد کرده و هدایت موشک را یه وسیله کامپیوتر کنترل تسلیحات امکان پذیر می سازد. در حالی که موشک به هدف نزدیک می شود سیستم هدایت TVM فعال شده و موشک به سمت هدف هدایت می شود در نهایت یک چاشنی مجاورتی نیز سر جنگی انفجاری موشک را در لحظه برخورد منفجر می کند که به تخریب کلی هدف می انجامد.